کد مطلب:19205 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

طبق آيات قران معناي دنيا و آخرت چيست و در قرآن چند بار واژه دنيا به كار رفته است؟

واژة دنيا، مؤنث اَدني است. اگر آن را از مادّة «دنئَ» و «دناءَت» بگيريم به معناي پستتر و خسيستر است و اگر آن را از ريشة «دنوّ» به حساب آوريم به معناي نزديكتر است. بر اين اساس، همواره واژة دنيا نياز به موصوف يا متعلَق دارد؛ مانند حيات دنيا، عذاب دنيا، سعادت دنيا، گرفتاري دنيا، ثروت دنيا، متاع دنيا، حبّ دنيا، غرور دنيا، جاه دنيا، رياست دنيا.

واژه آخِر (بر وزن فاعل) و آخرت مقابل اول و به معناي واپس و پسين است. در قرآن مجيد بر قيامت و نشئة ديگر «دار الاخرة» بقره/94 و «يوم الاخر» بقره/8 اطلاق شده، و اين از آن جهت است كه زندگي دنيا اوّل، و زندگي عقبي آخِر و پس از ان است. زندگي دنيا را يا از اين حيث «دنيا» ميگوييم كه نسبت به زندگي آخرت پستتر و ناچيزتر است، يا از اين جهت كه زندگي كنوني از زندگي آخرت به ما نزديكتر است.

از آيات قرآن استفاده ميشود كه دنيا به معناي دوم است و اصل آن از ريشه دنوّ به معناي نزديكي است، زيرا در آيات زيادي در برابر آخرت قرار گرفته است؛ مانند: «أولئك الّذين اشتروُا الحيوة الدّنيا بالاخرة» بقره/86، «ربّنا اتنا في الدّنيا حسنةً و في الاخرة حسنةً» بقره/201، «حبطتْ أعمالّهم في الدّنيا و الاخرة» آل عمران/22.

واژه دنيا 115 بار در قرآن كريم تكرار شده و در همة موارد صفت زندگي كُنوني است، مگر در چهار مورد كه صفت آسمان و منطقه خاصي از زمين قرار گرفته است؛ مانند: «إذ أنتم بالعُدّوَةِ الدّنيا و هم بالعُدوَةِ القُصوي و الرّكب أسفل منكم» انفال/42؛ «عُدْوَه» به معناي حاشيه و كنار بيابان است و «قصوي» مؤنّث أقصاست؛ يعني آن گاه كه شما مسلمانان در نزديكترين حاشيه بيابان مدينه بوديد و كافران در دورترين كنارة آن و كاروان ابو سفيان پايينتر از شما بود، و مانند: «إنّا زيّنّا السّماء الدّنيا بزينةٍ الكواكب» صافات/6 و همچنين است آية دوازده سورة فصلت و آية پنج سورة ملك. در اين آيات كلمة دنيا قطعاً به معناي نزديكتر است.

جوهري در صحاح گفته است: دنيا بر اثر نزديك بودنش دنيا ناميده شده است. در قاموس اللّغه و أقرب الموارد ميخوانيم دنيا مقابل آخرت است و در نهايه ميگويد: دنيا اسم اين زندگي است كه آخرت از آن دور است و مفردات راغب همه اين موارد را يكجا ذكر كرده است (ر.ك مفردات راغب ماده دنيا و آخرت)

بنابراين، آسمان، زمين، دريا، صحرا، جنگلها، درختان و ساير موجودات مادّي و عنصري را نميتوان دنياي مصطلح كه مذموم است ناميد، بلكه همه اينها آيات الهي به شمار ميروند. آنها در نشان دادن قدرت خداوند و تسبيح او و سجود او كوتاهي نميكنند: «و إنْ من شئ إلاّ يسبّح بحمده» اسراء/44. همة اينها در خدمت بشر و مسخر اوست بلكه هر جا سخن از من و ما در ميان آيد و از امور اعتباري سوءاستفاده اخلاقي و عقيدتي شود، عنوان دنياي مذموم به خود ميگيرد؛ مانند: «أنا أكثر منك مالاً و أعزّ نفَراً» كهف/34. مردي كه در باغ او ميوه بسيار بود، در مقام گفتگو و مفاخرت به دوستش گفت: دارايي من بيشتر از توست و از حيث خدم و حشم نيز محترم و عزيزترم.

---

: آية الله جوادي آملي
تفسير موضوعي قرآن ج 4 (معاد در قرآن)